Projekty w realizacji
PROJEKTY ZREALIZOWANE
MAŁA RETENCJA GÓRSKA - MRG
„Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie"
łączy aspekty retencjonowania wody i ochrony przeciwpowodziowej kładąc zdecydowany nacisk na realizację niewielkich inwestycji w początkowym biegu rzek i strumieni w zlewniach górskich.
Projekt realizowany był od 2007 r. i został zakończony w 2015 r. Źródło finansowania ma stanowić III oś priorytetowa Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko" - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska (środki Funduszu Spójności). Całkowita wartość brutto projektu wynosi ponad 172 mln zł.
Umowa o dofinansowanie nr POIS.03.01.00-00-003/10-00 dla projektu została zawarta 29 sierpnia 2011 r. pomiędzy Państwowym Gospodarstwem Leśnym Lasy Państwowe a Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Wniosek o dofinansowanie projektu został złożony w NFOŚiGW 30 czerwca 2010 r.
Polska jest krajem, w którym zasoby wodne są mniejsze niż w innych państwach europejskich, ponadto obserwowane w ciągu ostatnich lat anomalie klimatyczne powodują zmiany w rozłożeniu opadów w czasie. O ile sumaryczna roczna ilość opadów w naszym kraju nie zmienia się, to występują zwiększone wielokrotnie opady w krótszych okresach czasu. Powoduje to zwiększony, szybki spływ wód bliski stanom ekstremalnym powodujący zniszczenia i zwiększający zagrożenia suszą.
Skalę potrzeb wciąż obrazuje klęska powodzi z lipca 1997 roku w dorzeczu Odry i Wisły, spowodowana długotrwałymi opadami na południu kraju. Zalanych wówczas zostało łącznie 234 tys. ha lasów, zniszczonych ok. 100 km zabudowy potoków górskich i wiele urządzeń małej retencji.
Łączne straty powodziowe na terenie Polski oszacowano wtedy na ok. 12 mld zł.
Cel projektu
Celem projektu było spowolnienie odpływu wód z terenów górskich poprzez zwiększenie możliwości retencyjnych zlewni.
Pozwoli to na zminimalizowanie negatywnych skutków zjawisk naturalnych w postaci: powodzi, niszczącego działania wód wezbraniowych oraz suszy na górskich obszarach leśnych.
W ramach projektu zaplanowano działania zwiększające możliwości retencyjne obszarów górskich (m.in. budowę zbiorników, renaturyzację potoków i obszarów podmokłych), chroniące stoki przed nadmiernym spływem powierzchniowym oraz gwarantujące utrzymanie właściwego stanu technicznego istniejącej infrastruktury hydrotechnicznej. W skład zadań inwestycyjnych weszły kompleksowe zabiegi łączące przyjazne środowisku metody przyrodnicze i techniczne.
1. Retencjonowanie i renaturyzacja cieków stałych oraz obszarów podmokłych w tym przywracanie naturalnego kształtu cieków
2.Budowa/ modernizacja zbiorników retencyjnych
3.Ograniczanie i kontrola spływu powierzchniowego (retencja stokowa)
w tym m.in.:
-
Neutralizacja skutków spływu powierzchniowego na drogach i szlakach zrywkowych
4.Wyrównywanie i spowalnianie spływu wód wezbraniowych (retencja powodziowa)
- Rozbiórka i modernizacja infrastruktury niedostosowanej do wód wezbraniowych
- Budowle i zabiegi wytracające energię wody
Zakres działań
Projekt był działaniem kompleksowym, realizowanym w newralgicznych obszarach górskich zlewni. Brały w nim udział prawie wszystkie nadleśnictwa z terenów wyżynnych i górskich. Prace polegały przede wszystkim na spowalnianiu i ograniczaniu gwałtownego spływu wód w potokach górskich oraz spływu powierzchniowego. Tworzono m.in. oczka wodne, zbiorniki retencyjne, tereny podmokłe i zalewowe. Renaturyzowane były cieki uregulowane, przywracano krętość cieków (układ bystrze/przegłębienie) oraz ciągłość ekologiczną (modernizacja budowli istniejących, w tym budowa przepławek dla ryb, pochylnie dla organizmów żywych itp.). Prowadzono również prace w celu ochrony skarp potoków oraz zabezpieczenia zboczy, dróg leśnych i szlaków zrywkowych przed nadmiernym spływem wód powierzchniowych. Dzięki nim następuje spowolnienie obiegu wody w zlewniach górskich oraz wzrost retencjonowania wód opadowych w ściółce i glebie leśnej.
Szczególną uwagę przy doborze możliwych do zastosowania rozwiązań zwrócono na wzmocnienie funkcji ochronnych lasów górskich, które w ogólnym ujęciu, polegają na:
- ochronie gleb przed erozją powierzchniową poprzez przykrycie gleby roślinnością lub ściółką leśną,
- spowolnieniu obiegu wody w zlewniach górskich dzięki zretencjonowaniu części wód opadowych na roślinach oraz w ściółce i glebie leśnej,
- zmniejszaniu fal wezbraniowych i wydłużeniu czasu ich trwania, czego skutkiem jest zmniejszenie zagrożenia powodzią,
- pozytywnym oddziaływaniu ekosystemu leśnego na jakość wód w potokach górskich.
Najważniejsze efekty projektu:
• podniesienie poziomu wód powierzchniowych i gruntowych,
• spowolnienie i wyrównanie odpływu wód ze zlewni górskich,
• zmniejszenie zagrożenia powodziowego i szkód powodowanych przez wody wezbraniowe,
• odtworzenie lub poprawa stanu siedlisk podmokłych,
• poprawa bioróżnorodności ekosystemów leśnych,
• utworzenie nowych i poprawa istniejących siedlisk oraz wodopojów dla dzikich zwierząt,
• przywrócenie ciągłości biologicznej cieków,
• ograniczenie skutków suszy.
Rezultaty
Zestawienie osiągnięcia wskaźników realizacji projektu MRG wynikających z podpisanej Umowy o dofinansowanie.
Zakładana liczba obiektów do wykonania wynikająca z Umowy o dofinansowanie projektu wynosi 3500 szt. obiektów oraz ok. 1,3 mln m3 zretencjonowanej wody.
Nadleśnictwa realizujące projekt wykonały 3553 szt. obiektów i zretencjonowały ponad 1,5 mln m3 wody.
Mała retencja w górach na terenie RDLP w Katowicach.